Opis podstawowych form zachowania królików
Etologia królika w warunkach fermy przemysłowej
Leszek Gacek
www.sima.of.pl
Wstęp
Badając
zachowanie królików wyróżnia się szereg reakcji najbardziej istotnych i
typowych a wynikających z ich biologii i pozostających w ścisłym
związku ze środowiskiem. Zostały opracowane specjalne katalogi zachowań
królików w zależności od warunków utrzymania 11. Badając zachowanie
zwierząt najczęściej zwraca się uwagę na dziewięć wyróżnionych przez
Hafeza form aktywności 5. Dużo prac na ten temat powstało w Australii
jako podstawy do walki z plagą królików 10. Przeprowadzane badania w
dużej mierze dotyczyły jednak królików dzikich. Brak jest prac
obejmujących swym zakresem wszystkie rodzaje zachowań w warunkach ferm
przemysłowych. Prowadzenie hodowli w takim systemie znacznie odbiega od
warunków środowiska naturalnego.
Celem niniejszej pracy było zbadanie
zależności pomiędzy królikiem a warunkami stworzonymi mu w fermach
przemysłowych. Uzyskane rezultaty pozwolą na takie modelowanie procesu
produkcyjnego aby w najmniejszym stopniu stworzone warunki kolidowały z
naturalnymi formami zachowania.
Materiał i metodyka
Doświadczenie
prowadzono na królikach rasy biały termondzki, biały nowozelandzki,
biały kalifornijski oraz krzyżówkach międzyrasowych w Zootechnicznym
Zakładzie Doświadczalnym w Chorzelowie.
Jako podstawę traktowano
całodobowe obserwacje królika w różnym wieku i stanie fizjologicznym
prowadzone z dokładnością do 30 sekund. Obserwowano samce, samice nie
komę, samice w ostatnim tygodniu kotności, samice z wstawionymi
wykotnicami tuż przed wykotem, samice z młodymi do 7 dni oraz samice z
młodymi w wieku 14-17 dni. Z każdej z grup przeprowadzono obserwacje 16
zwierząt. W toku obserwacji notowano czas poświęcany przez zwierzęta na:
- odpoczynek, z rozbiciem na różne pozycje:
- leżenie na brzuchu
- leżenie na boku
- leżenie z zadem położonym bokiem
- siedzenie poziomo
- siedzenie w pozycji "kota"
- chodzenie
- jedzenie siana
- jedzenie granulatu
- picie wody
- drapanie
- lizanie
Notowano też częstotliwość wydalanie kału i moczu oraz koprofagii. U samic na 1-2 dni przed
wykotem notowano czas poświęcony na przygotowanie gniazda, u samic z młodymi czas trwania
czynności pielęgnacyjnych. Wyniki zbierano w formie tabel obejmujących poszczególne grupy
zwierząt.
Otrzymane
rezultaty pozwoliły na przeprowadzenie szczegółowych badań podstawowych
form zachowania. A. Badanie zachowania pokarmowego.
W oparciu o
obserwacje całodobowe obliczono czas poświęcony przez króliki najedzenie
i picie. Utworzono cztery grupy zwierząt po 120 sztuk w wieku ok. 30
dni. Paszę rozdano:
- w gr. I - raz dziennie rano w ilości 120g/szt.
- w gr. TE - raz na dwa dni, rano, w ilości 240g/szt.
- w gr. III - raz dziennie ok. godz. 15 w ilości 120g/szt.
- w gr. IV - stały dostęp królików do paszy - karmienie do woli
Badanie
wrażliwości smakowej przeprowadzono na grupie 16 królików młodych i 16
samicach kotnych. Badane króliki przebywały przez trzy dni w klatkach z
umocowanymi dwoma karmidłami korytkowymi. W jednym karmidle zawsze
znajdowała się pasza czysta a w drugim z dodatkiem smakowym. Aby uniknąć
przyzwyczajenie zwierząt granulat z dodatkiem smakowym zadawano raz do
jednego raz do drugiego karmidła. Jako gorycz zastosowano dodatek
detreomycyny, smak kwaśny uzyskano stosując stężony roztwór kwasu
cytrynowego, smak słodki stosując stężony roztwór cukru, słony-stężony
roztwór soli kuchennej. Notowano ilość granulatu zadanego oraz ilość
granulatu zjedzonego. Obliczono ile procent całego zjedzonego granulatu
stanowił granulat z dodatkiem smakowym.
B. Badanie zachowania wydalniczego.
W
toku całodobowych obserwacji rejestrowano każde oddanie kału i moczu
jak również zjawisko koprofagii. W celu zbadania ilości wydalanego kału i
moczu wybrano 10 królików w wieku od 30 do 90 dni i umieszczono w
klatkach umożliwiających zbieranie odchodów. Raz na dobę określano ilość
wydalonego kału i moczu. Badania prowadzono dla każdej grupy wiekowej
oddzielnie przez okres 4 dni.
Chcąc sprawdzić miejsce oddawania kału i
przyzwyczajenia w tym względzie, obserwacjom poddano ponad 400 klatek z
królikami dorosłymi, ustawionych nad kanałem gnojowym. Po ułożeniu
odchodów w kanale wnioskowano w którym miejscu klatki nastąpiła
defekacja.
C. Badanie zachowania płciowego.
Przeprowadzając
krycia notowano czas jaki króliki poświęcały na poszczególne jego etapy,
chęć samicy do krycia oraz fakt czy zwierzęta przed kryciem pozostawały
w bezpośrednim ze sobą sąsiedztwie czy też były od siebie oddalone. Dla
samców notowano ich wiek i dotychczasową działalność rozpłodową. Po 14
dniach badano skuteczność krycia metodą palpacyjną poprzez obmacywanie
powłok brzusznych samicy.
D. Badanie zachowania opiekuńczego.
Sprawdzono
zachowanie samicy z młodymi na wkładanie do klatki ręki obserwatora.
Obserwowano po 30 samic z młodymi w wieku 1-5, 5-10, 10-15, 15-20,
20-25, 25-30 dni. W sumie obserwacjom poddano 180 samic. W toku
obserwacji całodobowych oceniano zachowanie samic z młodymi. Notowano
czas poświęcony na karmienie, lizanie młodych, poprawianie gniazda.
E. Badanie zachowania związanego z hierarchicznością w grupie.
Zestawiono 10 klatek samic i 10 klatek samców w ten sposób, że w każdej klatce były:
- królik zupełnie biały
- królik z ciemnymi uszami
- królik biało-czamy, w łaty
- królik cały ciemny
Starano się zaobserwować, który królik w momencie zadawania paszy jako pierwszy podchodzi do
karmidła i czy robi to wykorzystując swą dominację nad pozostałymi. Rozdając paszę przez okres 10
dni notowano dla każdej klatki kolejność podchodzenia królików karmidła.
F. Badania agresywności.
Badanie przeprowadzono metodami obserwacyjnymi. Założono, że miarą agresywności może być ilość królików pogryzionych.
Obserwowano
ok. 900 klatek z królikami trzymanymi razem od momentu odsądzenia i
liczono w ilu klatkach są sztuki pogryzione. Pogryzienie świadczyłoby,
że w danej klatce jest królik o nadmiernej agresywności. Obserwacji
poddano też 78 klatek do których włożono po 4 króliki w wieku od 1-2
m-cy.
G. Badanie naśladowania.
W celu określenia skłonności do
naśladownictwa obserwowano 4 króliki zgrupowane w jednej klatce.
Notowano przez okres 4 godzin rozpoczęcie przez któreś ze zwierząt
chodzenia, jedzenia granulatu, picia wody oraz lizania się. Notowano
ilość czynności rozpoczętych oraz ilość tych samych czynności
powtórzonych przez inne zwierzę.
H. Badanie aktywności samozachowawczej.
Instynkt
samozachowawczy w warunkach fermowych może wyrażać się jedynie chęcią
ucieczki w sytuacjach zagrożenia. Obserwowano króliki w pawilonie
hodowlanym w celu określenia jakie sytuacje powodowały chęć panicznej
ucieczki objawiającej się bieganiem po klatce.
I Ocena zdolności poznawczych.
Zakres
długości światła jakie królik spostrzega badano przy pomocy
spektrofotometru. Do badań przeznaczono 35 królików różnej płci w wieku
ok. 3,5 m-ca. Zwierzęta były unieruchamiane w specjalnie skonstruowanym
poskromię w zaciemnionym pomieszczeniu. Próbowano przeprowadzić prostą
tresurę zwierząt łącząc bodziec świetlny z bodźcem bólowym /ukłucie
igłą/ w celu otrzymania reakcji przykurczenia całego ciała. Ze względu
na dużą odporność zwierząt na ból nie doprowadzono do utrwalenia
reakcji.
Zaobserwowano, że nagłe oświetlenie oka królika w
zaciemnionym pomieszczeniu powoduje jego poruszenie. Nastawiono więc
długość fali na 300mm i następnie nagle, z zachowaniem ciszy otworzono
przysłonę, zwiększano długość fali o lOmm i powtarzano operację do czasu
kiedy rozpoczęła się reakcja królika na skierowany w jego oko promień
światła. Identycznie postępowano z długofalowym zakresem widma z tym, że
zmniejszano długość fali począwszy od 800mm. Notowano długość fali przy
której następowały pierwsze reakcje.
Badając narząd węchu smarowano
karmidła z paszą roztworem lizolu, formaliny lub spryskiwano
dezodorantem kosmetycznym. Oceniano ilość zjedzonej paszy w karmidłach z
zapachem i w karmidłach czystych. Chcąc ocenić jakimi bodźcami kieruje
się samiec przy kryciu smarowano samicę wspomnianymi roztworami.
Oceniano sprawność krycia tego samego samca przy samicy obdarzonej obcym
zapachem i samicy o zapachu naturalnym.
Wyniki i ich omówienie.
Króliki
utrzymywane pojedynczo w klatkach poświęcały na jedzenie granulatu i
siana oraz na picie wody różną ilość czasu w zależności od stanu
fizjologicznego i płci. Samce średnio jadły granulat 91,6 min. w ciągu
doby co stanowi 6,6%, jedzenie siana zajmowało im 45,4 min (3,1% doby).
Picie wody w sumie średnio zajmowało 25,6 min /l,8% doby/. Największa
zmienność osobnicza występowała w ilości czasu poświęcanego na picie
wody. Najmniejsze rozbieżności zaobserwowano w ilości czasu poświęcanego
najedzenie granulatu /tabela l/. Samice jedzą granulat średnio przez
90,6 min w ciągu doby, jednak przy większych różnicach osobniczych niż
samce. Wodę piły średnio 25,4 min w ciągu doby, czas jedzenia siana był
ponad dwa razy dłuższy u samców i wynosił średnio 105,3 min na dobę
/tabela 2/.
Samice kotne /w ostatnim tygodniu kotności/ na jedzenie
siana potrzebowały średnio 38,1 min na dobę /2,6% doby/, najedzenie
granulatu 114,9 min /8,0% doby/ a na picie wody 38,0 min /2,6% doby/,
/tabela 3/.
Samice na 1-2 dni przed wykotem jadły siano 40,4 min, granulat 55,5 min, piły wodę 18,9 min /tabela4/.
Samice
z młodymi, do 7 dni po wykocie, poświęcały najedzenie siana 188,8 min,
granulatu 157,0 min, piły wodę przez 51,6 min, w ciągu doby /tabela 5/,
Samice z młodymi w wieku od 14 do 17 dni jadły siano 379,1 min, granulat 90,8 min, piły wodę 33,0 min /tabela 6/.
W
toku przeprowadzonych obserwacji stwierdzono, że króliki żerują z
jednakową intensywnością przez cała dobę bez względu na stan
fizjologiczny. Jedyne różnice jakie dało się zaobserwować to fakt, że
samce i samice w spoczynku okresy pobierania pokarmu miały średnio co
15-20 min i trwały one od 5-10 min z nasileniem w godzinach
popołudniowych. Samice kotne i karmiące częściej pobierały karmę -
średnio co 10 min i czas ich żerowania był krótszy. Podobny brak rytmiki
dobowej obserwowano przy piciu wody. Określono, że samice nie korne
oraz samce o wadze 3,5 - 4,0 kg, wypijają na dobę średnio 325,6 ml wody,
samice w I połowie kotności - ok.380,4 ml, a w 13 połowie kotności
393,6 ml wody na dobę.
Zbadano wpływ rytmu zadawania pasz na wyniki
produkcyjne. Najlepsze rezultaty otrzymano rozdając paszę raz dziennie
bez względu na porę. Przy rozdawaniu paszy raz dziennie o godz. 9 na
każdy l kg przyrostu masy, grupy złożonej na początku tuczu ze 120
sztuk, przypadało 4,7 kg paszy. Podobna ilość paszy /4,9 kg/ była
potrzebna na uzyskanie l kg przyrostu masy grupy przy zadawaniu o godz.
15. Duże zużycie paszy miało miejsce przy zadawaniu paszy raz na dwa dni
/8,3 kg na l kg przyrostu/ i przy żywieniu do woli /8,0 kg na l kg
przyrostu/. W tych ostatnich grupach zwiększony procent upadków: 22,5% w
gr.n i 24,2% w gr.IV /tabela 8/.
Przeprowadzono badania mające na
celu określenie wpływu smaku paszy na jej pobieranie. Spośród czterech
podstawowych smaków jakie dano do wyboru królikom młodym i samicom
kornym, granulat o smaku słodkim był najchętniej zjadany. Stanowił on
55,7% dawki dobowej u królików młodych i 62,9% dawki u samic kornych.
Samice dodatkowo preferowały smak słony nad czystym 69,7% dawki dobowej.
Najmniej chętnie był zjadany granulat o smaku gorzkim - 16,5% dawki
dobowej /tabela 7/.
Podobny jak stwierdzony w niniejszych badaniach
rytm dobowy jak i częstotliwość pobierania paszy podaje Hafez /1969/ u
królika dzikiego. Króliki dzikie żerują na wydzielonych dla danego rodu
areałach we wczesnych godzinach rannych traktując to jako żer
zasadniczy. Oprócz tego, w pobliżu swych nor skubią rośliny przez cały
dzień wybierając najsmaczniejsze. Zeeb /1974/ podaje, że ogólny czas
poświęcany na jedzenie w warunkach hodowlanych wynosi od 2,5 do 3,0
godzin i jest podzielony na kilkunastominutowe odcinki. Kopański /1980/
stwierdza, że królik pobiera karmę 70-80 razy na dobę a średni czas
posiłku wynosi 1-2 minuty.
B. Zachowanie wydalnicze.
Oddawanie
kału i moczu u królików odbywa się regularnie przez całą dobę. Samce
oddają kał średnio co 38 min., mocz co 100 min /tabela l/. Samice w
spoczynku oddają kał co 37 min a mocz co 58 min /tabela 11. Rzadsze
oddawanie kału i moczu zaobserwowano u samic kornych i samic młodych.
Samice w ostatnim tygodniu kotności oddają kał średnio co 78 min., a
mocz co 83 min /tabela 3/. Samice 1-2 dni przed wykotem kał oddają co
267 min., a mocz co 164 min /tabela 4/. Samice z młodymi w wieku do 7
dni kał oddają co 139 min i mocz co 144 min /tabela 5/, a z młodymi w
wieku 14-17dnicol40 min kał i co 248 min mocz. Koprofagia była
obserwowana u wszystkich badanych grup zwierząt i stwierdzono jaj
występowanie w przeciągu całej doby bez wyraźnego nasilenia w godzinach
nocnych. Koprofagia była obserwowana co ok. 200 min u samic w spoczynku,
co ok.260 min u samców, samic przed wykotem, samic z młodymi oraz co
360 min u samic w ostatnim tygodniu kotności /tabele 1-6/. Określano
dobowe ilości wydalanego kału i moczu przez króliki w wieku od 30 do 90
dni. Ilość wydalanego kału rosła prawie liniowo od wartości ok. 40,0 g w
wieku 30-40 dni, do wartości 120 g w wieku 90 dni. Dość wydalanego
moczu nie miała tak prostej zależności i wynosiła w wieku 30 dni 20, l
ml, w 40 dniu 37,2 ml, w wieku 50-60 dni od 115-132 ml. W 70-80 dniu
ilość moczu obniżyła się do 107 ml aby w wieku 90 dni osiągnąć 156,4 ml
/tabela 91.
Starano się również określić miejsce oddawanie kału w
klatce. Obserwując 400 klatek stwierdzono, że w 79% miejsce oddawania
kału było zlokalizowane w rogu klatki, w 12% obserwowanych klatek nie
można było tego miejsca zlokalizować, w 9% był to środek klatki lub
miejsce przy którejś ze ścianek. Wg. Niedźwiadka /1981/ królik dorosły
wydala 120 g kału oraz 480 ml moczu na dobę a królik młody w wieku 40
dni w tym samym czasie wydala 40 g kału i 180 ml moczu. Kopański /1977/
podaje, że na każdy kilogram zjedzonej paszy królik wydala 0,8 kg
odchodów. Stwierdzenie zjawiska koprofagii w czasie dnia jest sprzeczne z
dotychczasowymi opiniami umiejscawiającymi to zjawisko jedynie w
godzinach nocnych /Kopański, 1977; Gattermann 1982/.
C. Zachowanie płciowe.
Połączono
227 par królików notując ich zachowanie. W 159 przypadkach zwierzęta
przed kopulacją goniły się po klatce, w 59 przypadkach miało miejsce
wzajemne lizanie i obwąchiwanie. Średnio od włożenia samicy do klatki
samca do momentu wspięcia upływało 14,8 sęk. Czas kopulacji wynosił
średnio 7,8 sęk. Na 227 samic dały się pokryć tylko 124 co stanowiło
54,6%. Spośród tych 124 samic 95 wykazywało wyraźną chęć do krycia i
procent zapłodnień wynosił u nich 74,2.
29 samic zostało pokrytych
niejako "na siłę" co odbiło się na skuteczności, bowiem procent
zapłodnień wyniósł u nich zaledwie 20,7. Obserwując aktywność samców
stwierdzono, że nie ma znaczenia czy samica pozostawała przed kryciem w
sąsiedztwie samca kryjącego czy nie. Stwierdzono, że samce często
dokonywały wspięcia na samice z boku lub od strony głowy. Po włożeniu do
klatki samca innego samca również dochodziło do wspięcia. Okazało się,
że samce starsze popełniają tego rodzaju błędy znacznie rzadziej niż
samce młode. Otrzymane rezultaty są zbieżne z wcześniejszymi
doniesieniami /Gacek, 1982/. Sadleir /1979/ podaje istotny wpływ stanu
psychicznego samicy na płodność i odchów młodych.
D. Zachowanie opiekuńcze.
Wkładając
rękę do klatki samicy z młodymi obserwowano jej zachowanie.
Stwierdzono, że samice często atakują w obronie swojego potomstwa z
aktywnością zależną od jego wieku. Najbardziej aktywne w obronie są
samice z młodymi w wieku 5-10 dni następnie ta agresywność stopniowo się
obniża wraz z wiekiem młodych. Tylko 30,2% samic z młodymi w wieku
25-30 dni wykazywała zachowanie agresywne w obronie gniazda /tabela l
O/.
Prowadząc całodobowe obserwacje samic z młodymi nie stwierdzono
aby były one zainteresowane ich pielęgnacją. Karmienie młodych w wieku
do 7 dni zajmowało samicom średnio 4,5 min na dobę /tabela 5/. Króliki
starsze /14-17 dni/ same już domagały się karmienia i trwało ono średnio
6,6 min na dobę. Samice ze starszymi króliczętami częściej siedziały w
gnieździe niż samice z królikami małymi. Nie zaobserwowano
zainteresowania samic królikami małymi, które wypadały z wykotnicy.
Poprawianie gniazda odbywało się sporadycznie i dało się zauważyć w tej
czynności pewną celowość. Króliki w wieku do 7 dni, same wykonując
gwałtowne ruchy, zakrywały się sierścią i ściółką tworząc gniazdo.
Lizanie młodych przez matkę nie było zależne od ich wieku i również
rzadko występowało. Antropomorfizując można stwierdzić u samic brak
troskliwej i czułej opieki nad potomstwem. Ograniczała się ona jedynie
do nakarmienia młodych i obrony gniazda.
E. Zachowanie związane z hierarchicznością w grupie.
Obserwowano
młode króliki, zgrupowane po 4 sztuki w klatce i próbowano określić
który z nich, wykorzystując swoją dominację nad pozostałymi, podchodzi
jako pierwszy do napełnionego paszą karmidła. Okazało się, że wszystkie
zwierzęta jednocześnie rozpoczynały jedzenie. Jedynie zwierzęta wyraźnie
słabsze fizycznie miały kłopoty z zajęciem odpowiedniego miejsca przy
karmidle. Nie zaobserwowano wzajemnego odpędzania się od paszy. Sadleir
/1979/ oraz Hafez /1969/ hierarchię w grupie królików dziko żyjących
łączą z walką samic o najlepsze miejsce na gniazdo. W warunkach
naturalnych króliki żyją w grupach rodzinnych obejmujących od kilku do
kilkunastu samic pomiędzy którymi ustala się hierarchia ważności
zapewniająca samicom dominującym najlepsze miejsce do gniazdowania i
żerowisko. Rola samców w ustaleniu hierarchii nie jest do tej pory
Zbadana.
F. Agresywność.
Agresywność oceniano na podstawie
zachowania zwierząt młodych i dorosłych. Najczęściej zachowanie
agresywne obserwowano u samic broniących gniazda. Stwierdzono, że
agresja ta, jak już wcześniej wspomniano, była zależna od wieku młodych.
Samice były bardziej agresywne w stosunku do przypadkowego obserwatora
niż w stosunku do stałego pracownika obsługi. Stwierdzono większą
agresywność w pawilonach o często zmienianej obsłudze. Obserwując
króliki zgrupowane po 4 sztuki w klatce i trzymane w niej od chwili
odsądzenia stwierdzono tylko kilka przypadków pogryzienia w pawilonie
obejmującym 960 klatek. W przypadku grupowania po 4 sztuki królików
starszych stwierdzono pogryzienia w 47 klatkach na 78 wszystkich.
G. Naśladowanie.
Obserwując
króliki młode stwierdzono, że rozpoczęcie jakiejś czynności przez jedno
zwierzę w klatce, w ponad 50% pociągało za sobą naśladowanie tej
czynności przez inne zwierzęta. Chodzenie było naśladowane w 83,3%
przypadków, jedzenie i lizanie w 86,7% natomiast picie w 50,0% /tabela
li/. Naśladowanie samicy przez młode króliki było trudne do określenia.
Młodę wykazywały znaczną ruchliwość i ciekawość otoczenia. Trudno
określić czy korzystanie z karmidła i poidła było wynikiem naśladowania
matki czy też własnych poszukiwań.
H. Aktywność samozachowawcza.
W
warunkach formowych aktywność samozachowawcza może się wyrażać jedynie
chęcią ucieczki w sytuacji zagrożenia. Przeprowadzone obserwacje
pozwoliły stwierdzić, że nagłe zadziałanie nieznanego bodźca powoduje
paniczną bieganinę królików po klatce. Największą panikę powodowały
niespodziewane dźwięki do których króliki nie były przyzwyczajone i
które normalnie na fermie nie miały miejsca. Podobna reakcja następowała
po nagłym wejściu pracownika do pawilonu. Jednym z objawów
zaniepokojenia było tupanie. Króliki zaniepokojone, zanim zlokalizują
źródło zagrożenia, ostrzegają lub odstraszają tupiąc tylną nogą w
podłoże. Rozpoczęcie tupania przez jednego królika powoduje rozpoczęcie
tupania przez króliki sąsiednie.
L Zachowanie poznawcze.
Na oko
unieruchomionego w poskromię królika kierowano strumień światła
monochromatycznego pochodzącego ze spektrofotometru. Obserwowano
zachowanie zwierząt pod wpływem nagłego bodźca świetlnego. Na 35
zwierząt 19 nie wykazywało reakcji na bodziec; 6 zareagowało skurczami
ciała na światło o długości fali 610-650mm i 390-420mm ; 7 zwierząt
reagowało tylko na światło o fali w granicach 650mm ; 3 króliki ruszały
się przez cały czas bez względu na bodziec. Chcąc lepiej poznać rolę
wzroku w postrzeganiu przez królika otoczenia zawiązano oczy 10 samcom.
Okazało się że 4 zdarły opaski, natomiast 6 nawet po 2 dniach miało
trudności z lokalizacją poidła i karmidła w klatce. Nie wykazywały
również zainteresowania wkładanymi do ich klatek samicami. Stosując
środki zapachowe na granulat i samice nie stwierdzono ich wpływu na
zachowanie samców. Granulat wsypany do 10 karmideł psmarowanych lizolem
był tak samo chętnie zjadany jak granulat z 10 karmideł czystych.
Podobne rezultaty otrzymano przy kryciu 10 samic posmarowanych lizolem
jak i 10 samic o zapach naturalnym. Identycznie wyglądała sytuacja z
zastosowaniem dezodorantu kosmetycznego i roztworu formaliny. Z
powyższego nasuwa się jednoznaczny wniosek, że króliki są wzrokowcami i
jest to zgodne z obserwacjami Hafeza /1969/.
J. Odpoczynek.
W toku
prowadzonych całodobowych obserwacji stwierdzono, że króliki na
odpoczynek potrzebują ok.70% czasu doby. Jest to zgodne z doniesieniem
Faczara /1985/, wg którego wartość ta waha się od 60% do 75% czasu doby.
Najczęściej króliki odpoczywały leżąc na brzuchu lub siedząc z poziomo
ułożonym grzbietem.
Piśmiennictwo:
1. Faczer J. /1985/: Sesja RWPG, Bukareszt,
2. Fitko B. /1976/: Stany stresowe u zwierząt. Biuro Wydawnicze "Chemia", Warszawa,
3. Gacek Ł. /1982/: Rozród królików w aspekcie etologicznym. Hod. Drób. Inw. nr 2, s. 4-6,
4. Gattermann W. /1982/: A. Zool. Jb. Physiol. s. 214-233
5. Hafez E.S.E. /1969/: The behawior ofdomestic animals. London.
6. Kopański R. /1977/: Podstawy przemysłowej produkcji królików. PWRiL, Warszawa.
7. Kopański R. /1980/: Racjonalny chów królików. PWRiL, Warszawa
8. Myers C.S. /1971/: Behawiour and Environment. Plenum Press. New York.
9. Niedźwiadek S. /1981/: Zasady hodowli królików. PWRiL, Warszawa.
lO.SadleirRM. /1979/: Biologia rozrodu. t.IV. s. 104-107, WP, Warszawa.
l l.Zeeb K. /1974/: Raitungsprobleme von Tieren in ethologischer und ekologischer.