Temperament królików a czas kopulacji

czas poświęcany przez pracownika obsługi na pokrycie samic jest jednym z większych kosztów fermy. Skrócenie tego czsu pozwala na poprewę rentowności produkcji żywca króliczego. Dobór samców o sprzyjającym temperamencie powinno być jedną z metod selekcji.

Zależność pomiędzy temperamentem samców królików białych termondzkich a czasem potrzebnym do na pokrycie samicy.
Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki PIB Chorzelów Sp. z o.o.
Wstęp.
W produkcji żywca króliczego, prowadzonej na fermach średniotowarowych, o obsadzie do 200 samic, podstawową metodą rozrodu, oprócz inseminacji jest krycie naturalne. Po włożeniu samicy do klatki samca należy obserwować zwierzęta aż do czasu oddania przez samca skutecznego skoku. Przejawia się to podciągnięciem tylnych kończyn do przodu i przewróceniem się na bok (.Harkness M.W.). Dopiero po takim zachowaniu samca można zapisać w karcie klatkowej samicy, że doszło do pokrycia (Stauffacher M.). Prowadzona selekcja w hodowli u samców idzie kierunku takiego doboru zwierząt, aby wykazywały się dużym popędem płciowym i były aktywne w stosunku do samic. Niniejsza praca miła na celu określenie zależności pomiędzy temperamentem samców a ich aktywnością płciową, wyrażoną w czasie niezbędnym do pokrycia samicy.
Materiał i metoda.
W doświadczeniu wzięło udział 42 samce i 210 samic rasy termondzki biały, utrzymywanych systemem klatkowym na fermie w Chorzelowie. Zwierzęta stanowiły część stada podstawowego fermy stworzonego z 96 samców i 480 samic. Całe stado było podzielone na grupy rodzinne złożone z jednego samca i pięciu samic. Wszystkie badane samce poddano testowi empatycznemu, w celu określenia ich temperamentu. Test polegał na wkładaniu do klatki badanego zwierzęcia, na wysokości oczu, czerwonej kokardki zawiązanej na cienkim drążku. Osoba przeprowadzająca testy starała się odgadnąć nastawienie królika w stosunku do wkładanej kokardki. Na podstawie ulotnych i niemierzalnych zachowań samców, w oparciu o odczucia obserwatora, starano się przyporządkować samce do następujących kategorii zachowań, przypisując im wartości liczbowe:
1. zwierzęta płochliwe - po włożeniu kokardki, pomiędzy oczka siatki z której zbudowana jest klatka, królik uciekał na drugą stronę klatki, wykonywał ruchy stereotypowe i starał się w panice opuścić klatkę. W zachowaniu widać było wyraźny strach.2. zwierzęta nieufne - po włożeniu kokardki królik uciekał na drugą stronę klatki, odwracał głowę w sposób pozwalający na usunięcie widoku kokardki z pola widzenia, kulił się i kład uszy na grzbiecie. Zwierzę zazwyczaj miało szeroko otwarte oczy (wytrzeszczone), które zamykało w momencie przybliżania do niego kokardki.3. zwierzęta obojętne - króliki nie wykazywały najmniejszego zainteresowania wkładaną do klatki kokardką, nawet jak dotykała ich ciała.4. zwierzęta ciekawe - króliki podchodziły z wyraźną ciekawością do wkładanej kokardki, obwąchiwały ją i ocierały o nią swój pyszczek, łapały zębami zarówno kokardkę jak i pręt do którego była przymocowana.5. zwierzęta agresywne - zaraz po włożeniu kokardki króliki rzucały się na nią z pazurami, starały się złapać ją zębami wysoko unosiły tułów na łapach i zadzierały ogon. Często takiemu zachowaniu towarzyszyło fukanie i parskanie.
Przeprowadzenie testu wymaga od obserwatora nabycia pewnej wprawy w rozpoznawaniu zachowań królików i musi się opierać na subiektywnej ocenie dotyczącej motywów postępowania zwierzęcia. U wszystkich 42 samców przeprowadzono po pięć testów w odstępach 7 dniowych i zgodnie z podaną wyżej skalą zostały podzielone na pięć grup, w zależności od prezentowanych form zachowania. Wszystkie przeprowadzane testy były zapisywane w formie wyżej podanych cyfr, a zaliczenie samca do konkretnej kategorii następowało po wyliczeniu mediany ze wszystkich przeprowadzonych testów. Przez okres 6 miesięcy notowano dla wszystkich samców czas potrzebny na pokrycie samicy. Po włożeniu samicy do klatki samca niezwłocznie uruchamiano stoper i wyłączano go po przewróceniu się samca na bok, oznajmiającego oddanie skoku. Notowano ilość zmierzonych sekund.
Wyniki.
W wyniku przeprowadzonych testów stwierdzono, że najwięcej jest samców obojętnych i ciekawych, najrzadziej trafiały się zwierzęta agresywne (tab.1). Samców obojętnych i ciekawych było w sumie 23 sztuki a wszystkich pozostałych tylko 19 sztuk.
Połączono 685 par królików notując ich zachowanie oraz czas krycia. W 480 przypadkach zwierzęta przed kopulacją goniły się po klatce, w 178 przypadkach miało miejsce wzajemne lizanie i obwąchiwanie Podobne zachowania były obserwowane przez McBride A. I Magnus E.. Średnio od włożenia samicy do klatki samca do momentu wspięcia upływało 20,4 sęk (tab. 2). Najkrócej, 14,3 sekundy trwało krycie samcami obojętnymi, podobnie (15,4 sek.) samcami ciekawymi a najdłużej samcami płochliwymi i nieufnymi - odpowiednio 26,8 i 25,7 sek.
Wnioski.
1. Określenie temperamentu samców za pomocą testu empatycznego może być dobrym narzędziem do prowadzenie selekcji.2. W produkcji żywca króliczego należy prowadzić selekcję w kierunku otrzymania samców o obojętnym lub ciekawym temperamencie (usposobieniu) ponieważ krycie takimi samcami zabiera najmniej czasu i potwierdza badania Marai M. i Rashwan A.3. Temperament samców nie ma wpływu na uzyskiwany procent zapłodnień o czym donoszą także Luzi F., Martino P. i Verga M.
Tabele.
Tabela 1. Liczba zaobserwowanych form zachowania

Formy zachowania w/g skali	Kolejne powtórzenia testu empatycznego	Ilość samców	Suma zachowań z wszystkich powtórzeń	Procent stwierdzonych zachowań we wszystkich powtórzeniach
I	II	III	IV	V
Płochliwe	12	7	8	9	6	8	42	20,0
Nieufne	10	15	11	1	2	8	39	18,6
Obojętne	10	11	14	9	19	13	63	30,0
Ciekawe	8	7	7	18	11	10	51	24,3
Agresywne	2	2	2	5	4	3	15	7,1
Razem	42	42	42	42	42	42	210	100

Tabela 2. Uzyskany procent zapłodnień i średni czas krycia dla samców o różnych formach zachowania

Formy zachowania w/g skali	Liczba pokryć	Uzyskany procent zapłodnień	Średni czas trwania krycia (sekundy)
Płochliwe	123	68,4	26,8
Nieufne	118	70,2	25,7
Obojętne	198	71,6	14,3
Ciekawe	148	69,4	15,4
Agresywne	98	74,2	19,7

Piśmiennictwo.
Harkness M.W. (1998). Rabbit behavior as related to environmental stress. Journal of Applied Rabbit Research 11 (3), s. 2270-236
Luzi F., Martino P., Verga M. (2005). Behavior and production of fattening rabbits in colony cages, with and without environmental enrichment. Journal of Hellenic Veterinary Medical Society, vol 56, s. 301 - 306
Marai M., Rashwan A. (2003). Rabbits behavior under commercial production conditions. Tierzucht, vol. 46, s. 3570-376.
McBride A., Magnus E. (2004) Behavior problems in the domestic rabbit. Book of Companion Animal Behavior. London, s. 164 - 182
Stauffacher M. (1992). Group Housing and enrichment cages for breeding, fattening and laboratory rabbits. Animal Welfare 1, s. 105 - 125